Web3: Sai lầm lớn nhất của tiền điện tử

Tác giả: Zeus Dịch giả: Block unicorn

Lời nói đầu

Trong một bài viết gần đây, tôi đã khám phá cách tiền điện tử đã đi chệch khỏi tầm nhìn ban đầu của nó, ưu tiên đổi mới cơ sở hạ tầng trong khi bỏ qua nền tảng tiền tệ cần thiết để hiện thực hóa lời hứa về chủ quyền tài chính. Tôi theo dõi cách mà sự sai lệch này dẫn đến sự mất kết nối giữa thành tựu công nghệ và việc tạo ra giá trị bền vững.

Điều tôi chưa khám phá đủ là ngành công nghiệp này đã đánh giá sai lầm về cơ bản những ứng dụng nào thực sự đáng để phát triển. Sự đánh giá sai lầm này chính là nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng khó khăn hiện tại của tiền điện tử và chỉ ra con đường để giá trị thực sự cuối cùng có thể xuất hiện.

Ảo tưởng về lớp ứng dụng

Câu chuyện về tiền điện tử đã trải qua nhiều giai đoạn, nhưng một chủ đề nhất quán là lời hứa về các ứng dụng mang tính cách mạng vượt ra ngoài lĩnh vực tài chính. Nền tảng hợp đồng thông minh được định vị là nền tảng của nền kinh tế số mới, với giá trị chảy ngược từ lớp ứng dụng đến cơ sở hạ tầng. Câu chuyện này đã diễn ra nhanh hơn với “Thuyết giao thức béo” — thuyết cho rằng, không giống như Internet, nơi TCP/IP chiếm rất ít giá trị trong khi Facebook và Google chiếm hàng tỷ đô la, các giao thức blockchain sẽ tích lũy phần lớn giá trị.

Điều này hình thành nên một mô hình tinh thần cụ thể: một lớp blockchain (L1) tạo ra giá trị bằng cách hỗ trợ hệ sinh thái ứng dụng đa dạng, giống như cách App Store của Apple hoặc Windows của Microsoft tạo ra giá trị thông qua phần mềm của bên thứ ba.

Nhưng có một sai lầm cơ bản ở đây: tiền điện tử cố gắng áp đặt tài chính hóa vào những lĩnh vực mà chúng không thể áp dụng một cách tự nhiên và có ít giá trị gia tăng thực sự.

Không giống như Internet, nơi số hóa các hoạt động hiện có (thương mại, truyền thông, giải trí), tiền điện tử cố gắng đưa các cơ chế tài chính vào các hoạt động không cần thiết hoặc không mong muốn. Giả định là mọi thứ từ phương tiện truyền thông xã hội đến trò chơi điện tử đến quản lý danh tính đều sẽ được hưởng lợi khi được tài chính hóa và “kết nối”.

Thực tế thì khá khác:

1. Các ứng dụng xã hội có mã thông báo hầu hết đều không được nhiều người dùng chấp nhận và sự tham gia của người dùng chủ yếu được thúc đẩy bởi các ưu đãi về mã thông báo hơn là tiện ích cơ bản.

2. Các ứng dụng trò chơi tiếp tục phải đối mặt với sự phản đối từ cộng đồng chơi game truyền thống, những người tin rằng tài chính hóa sẽ làm giảm chất lượng thay vì nâng cao trải nghiệm chơi game.

3. Các hệ thống danh tính và danh tiếng gặp khó khăn trong việc chứng minh những lợi thế rõ ràng so với các phương pháp truyền thống khi nói đến kinh tế mã thông báo.

Đây không chỉ là vấn đề “chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu”. Điều này phản ánh một sự thật sâu sắc hơn: mục đích của tài chính là phục vụ như một công cụ phân bổ nguồn lực chứ không phải là mục đích tự thân. Việc tài trợ cho các hoạt động như tương tác xã hội hoặc giải trí đã hiểu sai vai trò trung tâm của tài chính trong xã hội.

Sự khác biệt trong thị trường trò chơi điện tử

Cần thảo luận một số ví dụ có vẻ trái ngược, như thị trường skin CS:GO hoặc hệ thống giao dịch vi mô trong các trò chơi phổ biến. Những thị trường thành công này có vẻ trái ngược với lập luận về việc tài chính hóa trò chơi, nhưng chúng làm nổi bật một điểm khác biệt quan trọng:

những thị trường này đại diện cho hệ sinh thái khép kín của mỹ phẩm tùy chọn hoặc đồ sưu tầm tồn tại song song với trò chơi, thay vì cố gắng tài chính hóa chính trò chơi cốt lõi. Chúng giống như những thị trường bán hàng hóa hoặc đồ lưu niệm hơn là những thay đổi cơ bản về cách chơi trò chơi.

Khi các trò chơi tiền điện tử cố gắng tài chính hóa cơ chế trò chơi thực tế — biến việc chơi trò chơi thành trò chơi nhằm mục đích kiếm tiền — về cơ bản, điều này sẽ thay đổi trải nghiệm của người chơi, thường phá hủy bản chất hấp dẫn của trò chơi. Hiểu biết sâu sắc nhất không phải là trò chơi không thể có thị trường; chính việc biến trò chơi thành một hoạt động tài chính đã làm thay đổi bản chất cơ bản của nó.

Công nghệ Blockchain và tính không cần tin cậy

Một sự khác biệt quan trọng thường bị bỏ qua trong các cuộc thảo luận về tiền điện tử là sự khác biệt giữa công nghệ blockchain và tính không cần tin cậy. Hai khái niệm này không đồng nghĩa:

• Công nghệ chuỗi khối là một tập hợp các khả năng kỹ thuật để tạo ra các sổ cái phân tán, chỉ thêm vào với cơ chế đồng thuận.

• Không cần tin cậy là một đặc tính cụ thể mà trong đó các giao dịch có thể được thực hiện mà không cần dựa vào bên thứ ba đáng tin cậy.

Sự thiếu tin cậy đi kèm với những chi phí hữu hình — về mặt hiệu quả, tính phức tạp và yêu cầu về tài nguyên. Chi phí này cần được giải thích rõ ràng và chỉ tồn tại trong những trường hợp sử dụng cụ thể.

Khi các thực thể như Dubai sử dụng công nghệ sổ cái phân tán để quản lý hồ sơ tài sản, họ chủ yếu sử dụng công nghệ này để tăng hiệu quả và tính minh bạch hơn là để mất lòng tin. Cơ quan đất đai vẫn là cơ quan có thẩm quyền đáng tin cậy và blockchain chỉ đóng vai trò là cơ sở dữ liệu hiệu quả hơn. Sự phân biệt này rất quan trọng vì nó cho thấy giá trị thực sự của các hệ thống này nằm ở đâu.

Điểm mấu chốt là sự thiếu tin tưởng chỉ có giá trị thực sự trong một số lĩnh vực. Từ hồ sơ tài sản đến xác minh danh tính đến quản lý chuỗi cung ứng, hầu hết các hoạt động về cơ bản đều yêu cầu thực thi hoặc xác minh thực tế bởi một thực thể đáng tin cậy. Việc di chuyển sổ cái sang blockchain không thay đổi thực tế đó — nó chỉ thay đổi công nghệ được sử dụng để quản lý hồ sơ.

Phân tích chi phí-lợi ích

Điều này đưa ra một phân tích chi phí-lợi ích trực tiếp cho từng nền tảng:

1. Liệu nền tảng có thực sự được hưởng lợi khi loại bỏ bên trung gian đáng tin cậy không?

2. Liệu lợi ích này có lớn hơn chi phí để đạt được hiệu quả không cần tin cậy không?

Đối với hầu hết các đơn xin cấp học bổng phi tài chính, câu trả lời cho ít nhất một trong những câu hỏi này là “không”. Hoặc là họ không thực sự được hưởng lợi từ sự thiếu tin cậy (vì vẫn cần phải thực thi bên ngoài), hoặc lợi ích không đủ để bù đắp cho chi phí.

Điều này giải thích tại sao việc các tổ chức áp dụng công nghệ blockchain chủ yếu tập trung vào việc cải thiện hiệu quả hơn là sự thiếu tin cậy. Khi các tổ chức tài chính truyền thống mã hóa tài sản trên Ethereum, như đang ngày càng diễn ra, họ tận dụng mạng lưới để có lợi thế hoạt động hoặc thâm nhập thị trường mới trong khi vẫn duy trì các mô hình tin cậy truyền thống. Blockchain là một cơ sở hạ tầng được cải tiến chứ không phải là sự thay thế cho lòng tin.

Theo quan điểm đầu tư, điều này tạo ra một động lực đầy thách thức: phần có giá trị nhất của blockchain (bản thân công nghệ) có thể được áp dụng mà không nhất thiết phải thúc đẩy giá trị cho một chuỗi hoặc mã thông báo cụ thể. Các tổ chức truyền thống có thể triển khai chuỗi riêng hoặc sử dụng chuỗi công khai hiện có làm cơ sở hạ tầng trong khi vẫn duy trì quyền kiểm soát đối với các lớp có giá trị nhất: tài sản và chính sách tiền tệ.

Con đường thích nghi

Khi thực tế này trở nên rõ ràng hơn, chúng ta thấy một quá trình thích nghi tự nhiên đang diễn ra:

1. Việc áp dụng công nghệ mà không có nền kinh tế mã thông báo: Các tổ chức truyền thống áp dụng công nghệ chuỗi khối trong khi bỏ qua nền kinh tế mã thông báo đầu cơ như một "ống dẫn" tốt hơn cho các hoạt động tài chính hiện có.

2. Hiệu quả được ưu tiên hơn cuộc cách mạng: trọng tâm chuyển từ việc thay thế các hệ thống hiện có sang việc làm cho chúng ngày càng hiệu quả hơn.

3. Di chuyển giá trị: Giá trị chủ yếu chảy vào các ứng dụng cụ thể có tính thực tiễn rõ ràng, thay vì các mã thông báo cơ sở hạ tầng cơ bản.

4. Sự phát triển của câu chuyện: Ngành công nghiệp dần điều chỉnh lại cách thể hiện giá trị sáng tạo để thích ứng với thực tế công nghệ.

Thực ra đây là một điều tốt: tại sao bạn lại để một nhà tổ chức sự kiện hút hết giá trị của những người tạo ra giá trị? Hành vi tìm kiếm lợi nhuận này thực sự rất khác xa với lý tưởng tư bản chủ nghĩa mà hầu hết mọi người tin rằng là nền tảng của toàn bộ phong trào. Nếu phương tiện chính để nắm bắt giá trị là TCP/IP, thay vì các ứng dụng được xây dựng trên nền tảng này (như "thuyết giao thức béo") gợi ý, thì Internet sẽ trông rất khác (gần như chắc chắn là tệ hơn!). Ngành công nghiệp này chưa chết mà cuối cùng đã phải đối mặt với thực tế. Bản thân công nghệ này có giá trị và có khả năng sẽ tiếp tục phát triển và hợp nhất với các hệ thống hiện có. Nhưng sự phân bổ giá trị trong hệ sinh thái có thể khác đáng kể so với những câu chuyện trước đó.

Gốc rễ của vấn đề: Ý định ban đầu bị bỏ rơi

Để hiểu lý do tại sao chúng ta lại rơi vào tình trạng này, chúng ta phải quay trở lại nguồn gốc của tiền điện tử. Bitcoin không xuất hiện như một nền tảng điện toán chung hay cơ sở để mã hóa mọi thứ. Nó xuất hiện rõ ràng như một loại tiền tệ – một phản ứng trước cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 và sự thất bại của chính sách tiền tệ tập trung.

Ý tưởng cơ bản không phải là "mọi thứ đều phải nằm trên chuỗi", mà là "tiền tệ không nên phụ thuộc vào các trung gian đáng tin cậy".

Cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp, mục đích ban đầu này đã bị pha loãng hoặc thậm chí bị bỏ rơi bởi ngày càng nhiều dự án. Các dự án như Ethereum đã mở rộng khả năng kỹ thuật của blockchain, nhưng cũng làm giảm trọng tâm của nó.

Điều này tạo ra sự ngắt kết nối kỳ lạ trong hệ sinh thái:

Bitcoin vẫn giữ được vị thế là đồng tiền trung tâm, nhưng thiếu khả năng lập trình để vượt ra ngoài các khả năng chuyển tiền cơ bản.

Nền tảng hợp đồng thông minh cung cấp khả năng lập trình, nhưng từ bỏ đổi mới tiền tệ để ủng hộ ý tưởng "mọi thứ đều dựa trên blockchain".

Sự khác biệt này có thể là bước ngoặt tồi tệ nhất của ngành cho đến nay. Thay vì xây dựng các khả năng tinh vi hơn dựa trên sự đổi mới về tiền tệ của Bitcoin, ngành công nghiệp này đã chuyển sang tài chính hóa mọi thứ khác — một cách tiếp cận lạc hậu đánh giá sai cả vấn đề và giải pháp.

Con đường phía trước: Quay trở lại với tiền tệ

Theo tôi, con đường phía trước là kết nối lại các khả năng kỹ thuật được cải thiện đáng kể của blockchain với các mục tiêu tiền tệ ban đầu của nó. Không phải là giải pháp chung cho mọi vấn đề mà tập trung vào việc tạo ra một loại tiền tệ tốt hơn.

Tiền tệ hoàn toàn phù hợp với blockchain vì những lý do sau:

1. Tính không tin cậy là rất quan trọng: Không giống như hầu hết các ứng dụng khác yêu cầu thực thi bên ngoài, tiền tệ có thể hoạt động hoàn toàn trong thế giới kỹ thuật số, với các quy tắc chỉ được thực thi bằng mã.

2. Hoạt động kỹ thuật số gốc: Tiền tệ không cần phải ánh xạ các bản ghi kỹ thuật số với thực tế vật lý; Nó có thể tồn tại tự nhiên trong môi trường kỹ thuật số.

3. Đề xuất giá trị rõ ràng: Việc loại bỏ các trung gian khỏi hệ thống tiền tệ có thể mang lại hiệu quả thực sự và lợi thế về chủ quyền.

4. Mối liên hệ tự nhiên với các ứng dụng tài chính hiện có: Các ứng dụng tiền điện tử thành công nhất (như giao dịch, cho vay, v.v.) thường gắn liền với đổi mới tiền tệ.

Có lẽ điều quan trọng nhất là tiền tệ về cơ bản là một lớp cơ sở hạ tầng mà mọi thứ khác đều được xây dựng trên đó mà không cần phải tham gia sâu. Tiền điện tử phá vỡ mối quan hệ tự nhiên này. Thay vì tạo ra một loại tiền tệ tích hợp liền mạch với hoạt động kinh tế hiện có, ngành công nghiệp này đang cố gắng xây dựng lại mọi hoạt động kinh tế xung quanh blockchain.

Sức mạnh của tiền tệ truyền thống nằm ở cách tiếp cận theo tầng tiện ích này. Các doanh nghiệp không cần biết gì về Cục Dự trữ Liên bang để chấp nhận đô la. Các nhà xuất khẩu có thể quản lý rủi ro tiền tệ mà không cần phải xây dựng lại toàn bộ hoạt động kinh doanh của mình xung quanh chính sách tiền tệ. Bạn không cần phải là chuyên gia về lý thuyết tiền tệ để tích trữ giá trị cá nhân. Tiền thúc đẩy hoạt động kinh tế chứ không phải định hướng nó.

Các loại tiền tệ trên chuỗi phải hoạt động theo cùng một cách - thông qua một giao diện đơn giản để các doanh nghiệp ngoài chuỗi sử dụng, giống như đô la kỹ thuật số có thể được sử dụng mà không cần phải hiểu về cơ sở hạ tầng ngân hàng. Các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân có thể hoàn toàn hoạt động ngoài chuỗi trong khi vẫn tận dụng được những lợi ích cụ thể của các loại tiền tệ dựa trên công nghệ blockchain — giống như cách họ sử dụng cơ sở hạ tầng ngân hàng truyền thống hiện nay mà không cần phải là một phần của nó.

Thay vì cố gắng xây dựng “Web3” — một khái niệm mơ hồ nhằm mục đích tài chính hóa mọi thứ — ngành công nghiệp sẽ tìm thấy giá trị bền vững hơn bằng cách tập trung vào việc xây dựng một hệ thống tiền tệ tốt hơn. Không chỉ là một tài sản đầu cơ hay một công cụ phòng ngừa lạm phát, mà còn là một hệ thống tiền tệ hoàn chỉnh với các cơ chế cho phép nó hoạt động đáng tin cậy trong các điều kiện thị trường khác nhau.

Điểm nhấn này càng trở nên nổi bật hơn khi chúng ta xem xét bối cảnh tiền tệ toàn cầu. Sự phát triển của hệ thống tiền tệ toàn cầu đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có về mặt phối hợp. Sự bất ổn cố hữu của hệ thống hiện tại và căng thẳng địa chính trị gia tăng tạo ra nhu cầu thực sự về một giải pháp thay thế trung lập.

Bi kịch của tình hình hiện nay không chỉ nằm ở việc phân bổ sai nguồn lực mà còn ở việc bỏ lỡ nhiều cơ hội. Mặc dù những cải thiện gia tăng đối với cơ sở hạ tầng tài chính có giá trị, nhưng chúng không đáng kể so với tiềm năng chuyển đổi trong việc giải quyết những thách thức cơ bản của chính đồng tiền.

Giai đoạn tiếp theo của quá trình tiến hóa tiền điện tử có thể không phải là mở rộng phạm vi của nó hơn nữa, mà là quay trở lại và hoàn thành các mục tiêu ban đầu của nó. Không phải là giải pháp chung cho mọi vấn đề, mà là cơ sở hạ tầng tiền tệ đáng tin cậy, tạo nền tảng vững chắc cho mọi thứ khác - mà không cần phải suy nghĩ sâu sắc về cách thức hoạt động của nó.