Vụ kiện chống độc quyền của Meta có tác động như thế nào đến ngành AI?

Tác giả: Aaron Wood, CoinTelegraph; Người dịch: Deng Tong, Golden Finance

Meta, công ty mẹ của Facebook, Instagram, WhatsApp và Messenger, hiện đang phải đối mặt với các vụ kiện chống độc quyền có thể hạn chế khả năng phát triển trí tuệ nhân tạo của công ty này so với nhiều đối thủ cạnh tranh.

Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) lần đầu đệ đơn kiện vào năm 2021, cáo buộc rằng chiến lược thâu tóm (thay vì cạnh tranh với) các công ty khác của Meta đã vi phạm luật chống độc quyền. Nếu tòa án ra phán quyết chống lại Meta, công ty này có thể buộc phải tách các dịch vụ nhắn tin và trang mạng xã hội khác nhau thành các công ty riêng biệt.

Việc mất đi các công ty truyền thông xã hội ổn định không chỉ có thể gây tổn hại đến khả năng cạnh tranh của Facebook trong ngành truyền thông xã hội mà còn ảnh hưởng đến khả năng sử dụng dữ liệu từ các trang web đó để đào tạo và phát triển các mô hình trí tuệ nhân tạo Llama độc quyền của mình.

Cuộc thử nghiệm có thể kéo dài từ vài tháng đến một năm, nhưng kết quả của nó sẽ có tác động lâu dài đến vị thế của Meta trong cuộc đua AI.

Vụ kiện chống độc quyền của Meta và tác động của nó lên AI

Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) lần đầu tiên đệ đơn kiện Meta vào năm 2020, khi công ty này vẫn hoạt động dưới tên Facebook. Một năm sau, đơn khiếu nại sửa đổi của cơ quan này cáo buộc Meta (khi đó được gọi là Facebook) sử dụng chiến lược "mua hoặc chôn" bất hợp pháp đối với các đối thủ cạnh tranh sáng tạo hơn sau khi "không phát triển được các tính năng di động sáng tạo cho mạng lưới của mình". Điều này đã dẫn đến sự độc quyền trên thị trường mạng xã hội “bạn bè và gia đình”.

Vào ngày 14 tháng 4, ngày đầu tiên của phiên tòa xét xử FTC kiện Meta, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành Meta, Mark Zuckerberg đã có cơ hội phản hồi lại những cáo buộc. Ông làm chứng rằng chỉ có 20% nội dung người dùng trên Facebook và khoảng 10% trên Instagram được tạo ra bởi bạn bè của người dùng. Zuckerberg tuyên bố rằng bản chất của mạng xã hội đã thay đổi.

"Mọi người cứ tiếp tục tham gia ngày càng nhiều vào những thứ mà bạn bè họ không làm", ông nói — ý là bản chất của các thuộc tính truyền thông xã hội của Meta đủ đa dạng.

Ủy ban Thương mại Liên bang Hoa Kỳ cáo buộc Meta đã xác định các đối thủ cạnh tranh có khả năng gây nguy hiểm và mua lại họ. Nguồn: FTC

Khi Meta lần đầu nộp đơn khiếu nại lên FTC, họ gọi những cáo buộc là "lịch sử xét lại" và nhắc lại tuyên bố đó vào ngày 13 tháng 4, nói rằng cơ quan này đang "phớt lờ thực tế". Công ty lập luận rằng việc mua lại Instagram và WhatsApp mang lại lợi ích cho người dùng, còn YouTube và TikTok tạo ra sự cạnh tranh.

Nếu Tòa án D.C. ra phán quyết chống lại Meta, gã khổng lồ truyền thông xã hội toàn cầu này sẽ buộc phải chia các dịch vụ thành các công ty riêng biệt. Jasmine Enberg, phó chủ tịch và nhà phân tích chính tại eMarketer, nói với tờ Los Angeles Times rằng phán quyết như vậy có thể khiến Meta mất đi lợi thế cạnh tranh trên thị trường truyền thông xã hội.

Enberg cho biết: “Instagram thực sự là động lực tăng trưởng lớn nhất của họ vì nó đã nắm bắt được những gì Facebook đã bỏ lỡ trong một thời gian dài, đặc biệt là với những người dùng trẻ tuổi”. “Facebook không còn là nơi tụ tập của những sinh viên đại học sành điệu trong một thời gian dài nữa.”

Phán quyết như vậy cũng sẽ ảnh hưởng đến cơ sở dữ liệu mà Meta sử dụng để đào tạo các mô hình trí tuệ nhân tạo của mình. Vào tháng 7 năm 2024, Meta đã dừng triển khai mô hình AI của mình tại EU, với lý do "sự không chắc chắn về quy định".

Việc đình chỉ diễn ra sau khi nhóm bảo vệ quyền riêng tư None of Your Business nộp đơn khiếu nại tại 11 quốc gia châu Âu về việc Meta sử dụng dữ liệu công khai từ nền tảng của mình để đào tạo các mô hình AI, sau đó Meta đã đình chỉ hoạt động này. Ủy ban Bảo vệ Dữ liệu Ireland sau đó đã ra lệnh đình chỉ hoạt động này cho đến khi tiến hành xem xét.

Vào ngày 14 tháng 4, Meta đã nhận được sự chấp thuận để sử dụng dữ liệu công khai — các bài đăng và bình luận từ người dùng trưởng thành trên tất cả các nền tảng của mình — để đào tạo các mô hình của mình. Nếu các công ty này bị giải thể thành các công ty riêng biệt, có cơ cấu tổ chức và chính sách, hoạt động bảo vệ dữ liệu riêng, Meta sẽ mất đi nguồn dữ liệu và tương tác của con người vốn có thể cải thiện AI của mình.

Andrew Rossow, luật sư về không gian mạng và là giám đốc điều hành của AR Media Consulting tại Minc Law, lưu ý rằng trong trường hợp này, "công ty có khả năng sẽ giữ quyền kiểm soát dữ liệu người dùng của riêng mình và Meta sẽ bị hạn chế sử dụng dữ liệu đó trừ khi đạt được thỏa thuận chia sẻ dữ liệu mới, thỏa thuận này sẽ phải tuân theo sự giám sát của cơ quan quản lý và luật bảo mật người dùng/người tiêu dùng."

Tuy nhiên, Rossow lưu ý rằng đây sẽ không phải là mất mát hoàn toàn đối với Meta. Công ty của Zuckerberg sẽ lưu giữ một lượng lớn dữ liệu từ Facebook và Messenger. Nó có thể tiếp tục sử dụng dữ liệu "tùy chọn" từ người tiêu dùng cho phép bài đăng của họ được sử dụng để đào tạo AI và cũng có thể sử dụng các tập dữ liệu tổng hợp cũng như dữ liệu của bên thứ ba và dữ liệu mở.

Meta, Cuộc đua AI và Bảo vệ dữ liệu

Cuộc đua thống trị AI với OpenAI và mô hình ChatGPT của họ đã trở nên khốc liệt hơn vào năm ngoái khi DeepSeek tham gia cuộc đua và Meta ra mắt phiên bản thứ tư của mô hình Llama nguồn mở.

Ngoài việc đào tạo các mô hình mới, các công ty phát triển AI lớn đang đầu tư hàng tỷ đô la vào các trung tâm dữ liệu mới để đáp ứng các phiên bản mới. Vào tháng 1 năm 2025, Meta công bố việc xây dựng một trung tâm dữ liệu công suất 2 gigawatt với hơn 1,3 triệu đơn vị xử lý đồ họa Nvidia AI.

Zuckerberg đã viết trong một bài đăng trên Threads: "Đây sẽ là năm mang tính quyết định đối với AI. Đến năm 2025, tôi kỳ vọng Meta AI sẽ trở thành trợ lý hàng đầu phục vụ hơn một tỷ người... Để đạt được mục tiêu này, Meta đang xây dựng một đội tàu trung tâm dữ liệu 2GW+, đủ lớn để bao phủ một phần lớn Manhattan."

Minh họa về phạm vi phủ sóng bản đồ dữ liệu. Nguồn: Mark Zuckerberg

Thông báo của ông được đưa ra ngay sau Dự án Stargate trị giá 500 tỷ đô la, trong đó sẽ chứng kiến ​​khoản đầu tư lớn vào phát triển AI do OpenAI và SoftBank dẫn đầu, với Microsoft và Oracle là đối tác vốn.

Trong cuộc đua này, các công ty AI đang tìm kiếm các nguồn dữ liệu rộng hơn, đa dạng hơn để đào tạo các mô hình AI của họ — và đang tham gia vào các hoạt động đáng ngờ để có được dữ liệu họ cần. Để duy trì khả năng cạnh tranh với OpenAI trong khi phát triển mô hình Llama 3, Meta đã thu thập hàng nghìn cuốn sách vi phạm bản quyền từ trang web LibGen. Theo các tài liệu của tòa án trong vụ kiện chống lại Meta, các nhà phát triển Llama đã thu thập dữ liệu từ các cuốn sách vi phạm bản quyền vì việc cấp phép từ các nguồn như Scribd có vẻ "quá tốn kém".

Thời gian là một động cơ rõ ràng khác để sử dụng các tác phẩm vi phạm bản quyền. “Họ mất hơn 4 tuần để gửi dữ liệu”, một kỹ sư đã viết về dịch vụ mà họ có thể sử dụng để mua bản quyền sách.

Thực hành này không chỉ giới hạn ở Meta. OpenAI cũng bị cáo buộc khai thác dữ liệu từ các tác phẩm vi phạm bản quyền được lưu trữ trên LibGen.

Rossow gợi ý rằng “để đảm bảo tác động lâu dài — ngoài lợi nhuận ngắn hạn”, Meta nên “ưu tiên đầu tư vào việc thu thập dữ liệu tiên tiến, kiểm toán chặt chẽ và triển khai các công nghệ bảo vệ quyền riêng tư và dựa trên mã hóa”.

Bằng cách tập trung vào tính minh bạch và các hoạt động có trách nhiệm, "Meta có thể tiếp tục thực sự thúc đẩy năng lực của AI, xây dựng lại và vun đắp lòng tin lâu dài của người dùng và thích ứng với các tiêu chuẩn pháp lý và đạo đức đang thay đổi bất kể sự kết hợp nền tảng thay đổi như thế nào."

Phán quyết của FTC có ý nghĩa gì

Hiện nay, các công ty công nghệ đang phải đối mặt với các vụ kiện từ mọi phía, đối mặt với các cáo buộc vi phạm quyền riêng tư, vi phạm bản quyền và kìm hãm sự cạnh tranh. Những vụ án lớn chưa được giải quyết mà các công ty như Google, Amazon và Meta đang phải đối mặt sẽ quyết định liệu các công ty này có thể tiếp tục phát triển như trước hay không, đồng thời cũng đặt ra các rào cản cho sự phát triển của AI.

Rosso cho biết vụ kiện chống độc quyền hiện tại đối với Meta có thể quyết định cách tòa án diễn giải luật chống độc quyền đối với các công ty công nghệ, bao gồm các vụ sáp nhập công nghệ, sử dụng dữ liệu và cạnh tranh trên thị trường. Điều này cũng cho thấy tòa án "sẵn sàng chia tách các tập đoàn công nghệ" khi xét đến các vấn đề liên quan đến việc kìm hãm sự cạnh tranh, đồng thời "đưa tiền lệ hiện tại tiến thêm một bước nữa để điều hòa luật không gian mạng".